Limes en castellum

Een castellum bij Arnhem

De Romeinen bouwden langs de noordgrens van hun immense rijk honderden legerforten die met een grensweg, de ‘limes’, met elkaar verbonden waren. In het Park Lingezegen bij de Schuytgraaf zijn van die weg resten gevonden. De Romeinse generaal Germanicus liet in Meijnerswijk rond 40 na Christus ook een castellum bouwen. Waarschijnlijk diende het legerkamp als voorpost om de Drususgracht te beschermen. De Drususgracht zou de oude IJsselbocht bij Arnhem met de voormalige Rijnbocht bij Driel hebben verbonden.

Het legerkamp bij Arnhem bezat de klassieke indeling van een castellum: het fort werd doorsneden door een Romeinse legerweg. Castra Herculis vormde een tussenpost tussen de legerplaatsen Nijmegen-Noviomagi en Kesteren-Carvone. Vanuit de noordelijke hoofdpoort (porta praetoria) kwam men op een binnenplaats. Daar stonden de tenten en houten barakken van de gewone soldaten. Midden op het terrein bevond zich het stenen hoofdgebouw (principa), het onderkomen van de commandant en de belangrijkste officieren. Het hoofdgebouw bestond uit een binnenhof, een dwarsgelegen hal (basilica) en vijf tot zeven vertrekken daarachter. Een grote houtskoollaag in het castellum wijst op een grote brand rond 69-70 na Christus. Dit was de tijd van de Bataafse opstand onder leiding van Julius Civilis, die diverse legerplaatsen in brand stak.

‘Wij, trouwe soldaten, waren hier!’

Een gave tufsteen met de inscriptie LEGIMPF is het fraaiste overblijfsel van de Romeinse legerplaats in Meijnerswijk. De afkorting staat voor ‘LEGio I M(inerva) P(ia) F(idelis)’; het eerste legioen met de bijnaam Minerva, deugdzaam en trouw. Minerva is de Romeinse versie van de Griekse godin Pallas Athena, symbool van moed en slimheid en beschermvrouwe van de strijdende soldaten. Het is rond 220 na Christus dat het legioen onder deze slagzin de grens van het Imperium Romanum verdedigt.

Twijfels

Rond 260 verlieten de Romeinen het legerkamp. In Castra Herculis (Meijnerswijk?) keerden zij in 359 weer terug. Dit als een onderdeel van een grotere militaire operatie om een zevental legerplaatsen langs de Rijngrens te versterken. De houten omwalling vervingen zij door een stenen muur. Bij de opgravingen van het castellum in Meijnerswijk is deze echter niet aangetroffen. Dit versterkte de twijfel rondom de naamgeving van het kamp: is Meijnerswijk nu wel of niet Castra Herculis?

De Romeinen verlieten definitief de legerkampen aan de Rijn in 400 na Christus. Met de verhevigde aanvallen op de stad Rome door Germaanse en Aziatische volken werden alle legereenheden aan de grens terug naar de hoofdstad geroepen.

Dit is een venster uit de Canon van Arnhem

Vorige vensterVolgende venster

Rechten

Jan de Vries, CC-BY-NC