Romeinse nederzetting Veldhuizen

Archeologisch onderzoek

Overzicht van een aantal plattegronden van boerderijen. Uit: Ede vol Erven

Artistieke impressie van de hand van Paul Becx (Mierlo) van de depositie of offerhandeling van de beeldjes in een poel. Copyright ...

Foto 2/2

Het opgravingsterrein Veldhuizen is ontdekt door amateurarcheoloog Ed Zuurdeeg bij aanleg van de nieuwbouwwijk in de jaren 60. Vlak voordat de bouw begon, zijn verschillende noodonderzoeken uitgevoerd onder leiding van professor Wim van Es van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Het aantal opgetekende sporen op het terrein van ongeveer zeven hectares bleek duizelingwekkend groot. Er zijn resten van honderden boerderijen, bijgebouwen, spiekers, waterputten, kuilen en omheiningen gevonden uit verschillende periodes.

Door die enorme spoordichtheid bleek het welhaast een onmogelijke opgave om inzicht te krijgen in de samenhang en tijdsduur van de bewoningssporen. De uitwerking heeft mede daardoor lang op zich laten wachten. Uiteindelijk is de opgravingsgeschiedenis gepubliceerd in het in 2012 verschenen overzichtswerk Ede vol Erven.

Een unieke Romeinse geschiedenis

In de Romeinse tijd was de Rijn de grens (Limes) van het Romeinse rijk. Ten zuiden van de Rijn bevond zich het Romeinse rijk. Op de zuidoever bouwden de Romeinen forten en ontstonden nederzettingen (vici) met kooplui en ambachtslieden die de soldaten in de forten bevoorraadden. Aan de noordzijde woonden de Germanen, later Franken genoemd. Het evenwicht aan de grens bleef bestaan tot ruwweg 270 na Chr. Zij vielen vanaf het begin van de derde eeuw en vervolgens steeds frequenter het Rijk binnen. Het soms wankele grensevenwicht bleef bestaan tot ruwweg 270 na Chr.. Als gevolg van de instabiliteit die hierdoor ontstond trokken de bewoners van de gewone agrarische nederzettingen ten zuiden van de Limes langzaamaan weg. Ten noorden van de Rijn bloeiden nederzettingen juist op.

Welvaart in Veldhuizen

Veldhuizen bestond in de eerste tot aan het begin van de tweede eeuw na Chr. uit een paar losse erven, maar ontwikkelde zich tot een gestructureerde, grotendeels door greppels omgeven nederzetting. In de periode van 270-450 na Chr., de Laat Romeinse periode, groeide Veldhuizen verder. Uit de opgravingsgegevens van Veldhuizen is te zien dat het areaal zich uitbreidde: er werden nog grotere boerderijen en nog meer en grotere spiekers gebouwd en er ontstonden aparte werkmanshuizen bedoeld voor smeedwerk. Hieruit blijkt dat in de streek een behoorlijke mate van welvaart heerste. In Nederland zijn maar weinig sporen uit de Laat Romeinse tijd teruggevonden. Veldhuizen vormt hierop echter een uitzondering en is daarmee van grote waarde voor de interpretatie van deze periode.

Verder lezen

Ernst Taayke, Charlotte Peen, Marlous van der Harst-Domburg, Wouter Vos, Ede vol Erven, Germaanse bewoning op de rand van een wereldrijk, 2012 (ISBN 978-90-818683-2-7).