Nijmegen in vogelvlucht door Hendrik Feltman

Museumschat van het Valkhof Museum

In het Valkhof Museum hangt een bijzonder groot kunstwerk dat ons een idee geeft hoe de waalstad Nijmegen er in de zeventiende eeuw uitgezien moet hebben. Het is gemaakt door de kunstenaar Hendrik Feltman die hiervoor in 1668 van de magistraat de opdracht kreeg.

Slechts enkele andere grote steden waren in die tijd op grootse wijze op doek vastgelegd: Amsterdam en Utrecht, respectievelijk vervaardigd door Cornelis Antonisz in 1538 en Evert van Schayck in 1541. Een ruime eeuw later volgde Nijmegen.

Nauwkeurig

Het werk van Feltman is een stadsplattegrond in vogelvlucht dus vanuit de lucht gezien, niet door één vogel maar een hele zwerm die de gehele breedte van de stad hebben overzien. Feltman maakte voor dit grote werk een aantal studies op papier en bestudeerde kaarten die in het verleden van de stad waren getekend. Hij ging zeer nauwkeurig te werk om het geheel in de juiste verhoudingen te kunnen weergeven. Met zorg werden alle details uitgewerkt. Zo precies dat de verwijzingen naast de kaart ook daadwerkelijk klopten.

Verdwenen ophaalbrug

In tegenstelling tot de nauwkeurigheid van Feltman, zo nonchalant of slordig waren de restauratoren na hem. Het doek werd veelvuldig gerestaureerd, het resultaat was niet altijd een verbetering (zie video). Restauratoren, zo bleek na inspectie, hadden de toegang naar de haven dicht geschilderd. De ophaalbrug was geheel verdwenen. Ook de pont op de rivier gierde niet aan een touw op een rij kleine bootjes maar dobberde vrij over het water. Daken kregen een geheel andere kleur en het rivierwater bleek ernstig verbleekt door de verschillende overschilderingen in het verleden.

Herstel

Een zeer grootscheepse restauratie bleek noodzakelijk om het werk in originele staat te herstellen. De restauratoren Jan Broekhoff en Jetske Mooijen werkten jarenlang aan deze enorme klus. Zij brachten veel slordigheden van voorgangers aan het licht en losten daarmee ook vraagstukken op als: hoe bereik ik de haven en hoe blijft deze gierpont in de vaart?

Het kunstwerk is tegenwoordig te zien in het Valkhof Museum en is een van de topstukken.