Hanzestad Harderwijk

Vanaf circa 1280

Luchtfoto van het oude centrum van Harderwijk

In de late middeleeuwen dreven Nederlandse kooplieden uit steden als Kampen, Zwolle, Zutphen, Doesburg, Elburg en Harderwijk handel met kooplieden en steden in Noord-Duitsland en rond de Oostzee. Kooplieden en steden uit deze streken gingen in de loop van de dertiende eeuw met elkaar samenwerken. Dit verbond werd de Noord-Duitse Hanze genoemd, kortweg de Hanze. Het doel van de Hanze was zoveel mogelijk te handelen en de kooplieden te beschermen.

Er werd toen vooral handel gedreven in graan, vis, hout, pelzen, en bier uit Noord-Duitsland en het Oostzeegebied. Die goederen werden vervoerd in koggen, dé moderne handelsschepen uit die tijd. De ladingen werden naar Hanzesteden vervoerd en voor een deel doorverkocht naar steden in het achterland of naar gebieden buiten het verbond, bijvoorbeeld Zuid-Europa. Andersom brachten de Hanzekooplieden producten uit Engeland, Frankrijk en andere landen naar het Oostzeegebied.

Groter en rijker

De Hanzesteden hielpen elkaar. Zo werden er afspraken gemaakt over maten, gewichten en munten. Door samen te werken stonden de steden ook sterker tegenover koningen en hertogen. Ook maakten zij afspraken om samen te reizen. Dat was veel veiliger dan alleen te gaan, piraterij kwam toen veel voor, met name in de Noordzee en de Oostzee. Door de handel zijn de Hanzesteden groter en rijker geworden.

Verdrag met Hamburg en Rensburg

Wij weten niet precies wanneer Harderwijk lid is geworden van de Hanze, maar zeer waarschijnlijk al vóór 1280. De kleine Hanzestad Harderwijk sloot toen namelijk een verdrag met de Duitse Hanzesteden Hamburg en Rensburg om gevangenen en goederen uit te wisselen. Harderwijk was een actief Hanzelid. De stad nam deel aan oorlogen en acties tegen piraten. Zo werd in 1387 de Harderwijker Tidemans slachtoffer van Noorse piraten. Gelukkig voor hem liep het uiteindelijk goed af.

Concurrentie

In de loop van de zestiende eeuw werden Hanzesteden minder belangrijk, onder andere omdat ze niet goed meer samenwerkten. Ze kregen bovendien stevige concurrentie van steden buiten de Hanze. Dit brak het verbond uiteindelijk op. Antwerpen, niet veel later gevolgd door Amsterdam, groeiden uit tot internationale handelssteden en werden belangrijker dan de Hanzesteden. Door de ontdekkingsreizen kwam er veel meer handel met Oost- en West-Indië en Amerika. Voor Nederland bleef de handel met het Oostzeegebied echter nog belangrijk.